Niedobór żelaza wynikający z przewlekłego krwawienia do przewodu pokarmowego jest najczęstszą przyczyną niedokrwistości u psów i kotów. Jakie parametry w wynikach badań laboratoryjnych powinny nakierować nas na właściwą diagnozę oraz co jeszcze wziąć pod uwagę w diagnostyce różnicowej?
PRZYCZYNY
Przyczyny niedokrwistości z niedoboru żelaza to:
zbyt niska zawartość żelaza w diecie
zaburzenia wchłaniania
przewlekła utrata krwi
U zwierząt karmionych karmami komercyjnymi niedobory żelaza wynikające ze złego zbilansowania diety nie występują, mogą natomiast zdarzyć się u zwierząt karmionych karmami domowymi, szczególnie przy diecie wegetariańskiej i wegańskiej.
Ze względu na niską zawartość żelaza w mleku, niedobory tła żywieniowego mogą pojawić się również u szczeniąt i kociąt w trakcie karmienia mlekiem matki, szczególnie przy jednoczesnej inwazji pasożytniczej.
Zdecydowanie najczęstszą przyczyną niedoborów żelaza u psów i kotów jest przewlekła utrata krwi.
PRZEWLEKŁA UTRATA KRWI
Przyczynami przewlekłych krwawień są:
krwawienia do przewodu pokarmowego
krwawienia do układu moczowego
krwawienia do układu oddechowego
guzy nowotworowe
pasożyty (pchły, tęgoryjce, włosogłówki)
choroba zapalna jelit (IBD)
zaburzenia krzepnięcia krwi
zbyt częste pobieranie krwi od dawców
Warto zauważyć, że przewlekłe krwawienia do jam ciała pozwalają na odzyskiwanie żelaza, więc nie doprowadzają do rozwoju anemii z niedoboru żelaza.
UTRATA KRWI DO PRZEWODU POKARMOWEGO
Jest to zdecydowanie najczęstsza przyczyna niedokrwistości z niedoboru żelaza u psów i kotów. Krwawienie do przewodu pokarmowego może mieć wiele przyczyn, są to w pierwszej kolejności stany zapalne oraz nowotwory przewodu pokarmowego, ale także ciała obce, reakcje na leki (w tym niesteroidowe leki przeciwzapalne) oraz owrzodzenia żołądka na tle zespołu paranowotworowego (np. owrzodzenie żołądka wywoływane przez guz z komórek tucznych).
Objawem charakterystycznym dla krwawienia do przewodu pokarmowego jest wystąpienie ciemnego, smolistego kału, warto jednak wiedzieć, że objaw ten występuje jedynie w momencie gdy do przewodu pokarmowego dostanie się duża ilość krwi w krótkim czasie, a więc długotrwałe, powolne i niezbyt nasilone krwawienie, jakie występuje np. przy owrzodzeniach układu pokarmowego, może doprowadzić do niedokrwistości nigdy nie dając objawu smolistego stolca.
NIEDOKRWISTOŚĆ WYNIKAJĄCA Z PRZEWLEKŁEGO ZAPALENIA
Należy w tym miejscu wspomnieć o niedokrwistościach, które występują w czasie długo trwających stanów zapalanych. W ich przebiegu również może rozwinąć się niedokrwistość z niskim poziomem żelaza, jej mechanizm jest jednak zupełnie inny. Nie dochodzi w niej do niedoboru żelaza, a do ograniczenia jego dostępności. Z tego powodu w diagnostyce różnicowej niedokrwistości zawsze należy uwzględnić dane z wywiadu dotyczące przebytych lub trwających stanów zapalnych.
OBJAWY KLINICZNE
Choć objawy kliniczne w dużej mierze zależeć będą od przyczyn niedoboru żelaza, pewne symptomy są wspólne.
Pierwsze objawy mogą być trudne do zauważenia, są to przede wszystkim objawy wynikające ze zmniejsza zdolności erytrocytów do przenoszenia tlenu, jak szybsze męczenie się czy ogólne osłabienie. Często pojawia się również bladość błon śluzowych oraz przyspieszenie oddechów i liczby uderzeń serca.
Właścicieli psów i kotów do wizyty u lekarza weterynarii często skłania spaczony apetyt (zjadanie ziemi, kamieni lub żwirku z kuwety).
W przypadku krwawienia do układu oddechowego zaobserwować można kaszel lub wypływ z nosa, krwawienie do układu moczowego objawiać się będzie krwiomoczem, a w przypadku krwawienie do układu pokarmowego może wystąpić smolisty kał lub wymioty z domieszką krwi. Należy jednak zawsze pamiętać o tym, że jeśli krwawienie jest powolne i niezbyt nasilone to objawy te mogą nie pojawić się wcale.
OBJAWY W BADANIACH LABORATORYJNYCH
To co powinno skłonić nas do podejrzenia niedoborów żelaza to wystąpienie niedokrwistości mikrocytarnej, niedobarwliwej. W wyniku morfologii krwi będzie to oznaczało spadek ilości erytrocytów, obniżenie stężenia hemoglobiny oraz zmniejszenie wartości MCV. W opisie rozmazu prawdopodobnie pojawi się informacja o anizocytozie z przewagą mikrocytów oraz o hipochromii.
U niektórych ras psów (akita, shiba, chow chow) mikrocytoza jest zjawiskiem fizjologicznym, występuje wówczas samoistnie, bez obniżenia liczby erytrocytów. U pozostałych zwierząt, zawsze gdy zaobserwujemy mikrocytozę należy wziąć pod uwagę możliwy niedobór żelaza.
Początkowo, gdy występuje deficyt, ale dostępne są jeszcze rezerwy żelaza, niedokrwistość ma charakter regeneratywny, wówczas w opisie rozmazu zobaczymy informacje o dużej ilości polichromatofili, mogą wystąpić także erytroblasty. Taki stan nie daje jeszcze zazwyczaj objawów klinicznych, dlatego najczęściej wykrywany jest przypadkowo np. podczas badań profilaktycznych.
Przy braku leczenia, po pewnym czasie, gdy zapasy żelaza zostaną całkowicie wykorzystane, niedokrwistość staje się nieregeneratywna. To jest moment, w którym pojawiają się objawy kliniczne i w którym najczęściej zwierzę trafia do lekarza weterynarii.
BADANIA, KTÓRE WARTO WYKONAĆ
W diagnostyce niedokrwistości wynikającej z niedoboru żelaza należy wykonać oznaczenia wielu parametrów, a na pewno nie można opierać się na samym stężeniu żelaza. Wynika to z faktu, że sam poziom żelaza w surowicy nie jest odzwierciedleniem jego wartości zmagazynowanej w organizmie. Oznaczenie poziomu żelaza jest najszybszym i najtańszym badaniem, znajduje się ono również w wielu rutynowo wykonywanych panelach badań krwi, nie możemy jednak analizować samej jego wartości w oderwaniu od pozostałych parametrów i na tej podstawie postawić diagnozy.
Parametrem mówiącym o zawartości żelaza w erytrocytach jest hemoglobina, jej wynik analizujemy biorąc pod uwagę wszystkie inne parametry czerwonokrwinkowe w tym hematokryt czy oznaczenie liczby retikulocytów.
Wiele badań stosowanych w medycynie ludzkiej, jak np oznaczenie poziomu ferrytyny czy transferyny, nie jest równie dostępnych w medycynie weterynaryjnej.
Pośrednim, a jednocześnie dostępnym i tanim sposobem na oznaczenie transferyny, jest oznaczenie TIBC (całkowita zdolność wiązania żelaza). Jest to wskaźnik mierzący maksymalne stężenie żelaza, które może być związane z transferyną w surowicy. W przypadku niedokrwistości z niedoboru żelaza wartość ta jest w normie lub nieznacznie podniesiona.
Comments