TSH u psów – kiedy wynik naprawdę potwierdza niedoczynność, a kiedy może wprowadzać w błąd?

Laboratorium Haema-lab
3 dni temu
3 minut(y) czytania

Oznaczenie TSH stanowi jedno z narzędzi, które może wspomagać diagnostykę niedoczynności tarczycy u psów. W praktyce klinicznej wielu lekarzy interpretuje jego wzrost jako potwierdzenie choroby, jednak w rzeczywistości ocena tego parametru wymaga ostrożności i zawsze powinna być rozpatrywana w kontekście innych wyników hormonalnych oraz obrazu klinicznego.

Zarówno fałszywie dodatnie, jak i fałszywie ujemne wyniki TSH nie należą do rzadkości. Jak więc korzystać z tego badania, by naprawdę pomagało w postawieniu diagnozy?

CZYM JEST TSH I JAK DZIAŁA?

TSH (tyreotropina) to hormon wydzielany przez przedni płat przysadki mózgowej. Jego głównym zadaniem jest stymulacja komórek pęcherzykowych tarczycy do produkcji i wydzielania hormonów tarczycowych — tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3).

Cały proces regulowany jest w ramach tzw. osi podwzgórze–przysadka–tarczyca:

Podwzgórze wydziela TRH (tyreoliberynę), która pobudza przysadkę do produkcji TSH.
Przysadka mózgowa produkuje TSH, które działa na tarczycę.
Tarczyca w odpowiedzi syntetyzuje i wydziela T4 i T3.
Ujemne sprzężenie zwrotne – wysoki poziom T4 i T3 hamuje wydzielanie TSH i TRH, natomiast niski poziom hormonów pobudza przysadkę do zwiększonej produkcji TSH.

U psów ten układ działa bardzo sprawnie, dlatego przy pierwotnej niedoczynności tarczycy (czyli uszkodzeniu samego gruczołu tarczowego) organizm reaguje zwiększonym wydzielaniem TSH. Z kolei gdy problem leży wyżej – w przysadce lub podwzgórzu – stężenie TSH jest niskie lub prawidłowe mimo niskiego T4 (wtórna lub trzeciorzędowa niedoczynność tarczycy).

W praktyce klinicznej większość przypadków dotyczy pierwotnej niedoczynności tarczycy, dlatego TSH stanowi istotny marker diagnostyczny – ale tylko w odpowiednim kontekście klinicznym i przy równoczesnym oznaczeniu T4 lub fT4.

ROLA TSH W DIAGNOSTYCE NIEDOCZYNNOŚCI TARCZYCY

U psów z pierwotną niedoczynnością tarczycy obniżenie stężenia T4 (lub fT4) powinno powodować wzrost wydzielania TSH przez przysadkę. Dlatego zwiększone stężenie TSH w połączeniu z obniżonym T4 jest najbardziej typowym profilem hormonalnym dla tej choroby. W praktyce jednak taki „książkowy” obraz występuje jedynie u ok. 60–70% psów z rzeczywistą niedoczynnością tarczycy. U pozostałych wartości TSH mogą być prawidłowe lub nawet niskie.

DLACZEGO TSH NIE ZAWSZE JEST PODWYŻSZONE U PSA Z NIEDOCZYNNOŚCIĄ TARCZYCY?

Istnieje kilka dobrze udokumentowanych przyczyn:

Zmienność indywidualna i biologiczna – psy, podobnie jak ludzie, różnią się czułością przysadki na spadek T4. U części zwierząt TSH pozostaje w normie, mimo hipotyroksynemii.
Wpływ chorób współistniejących (zespół eutyreozy chorobowej - euthyroid sick syndrome) – w przebiegu chorób przewlekłych (np. niewydolność nerek, zapalenie trzustki, nowotwory) poziom T4 ulega obniżeniu, ale przysadka nie reaguje typowym wzrostem TSH.
Leki – glikokortykosteroidy, fenobarbital, sulfonamidy czy karprofen mogą obniżać T4 i hamować wydzielanie TSH.

Z tych powodów prawidłowe TSH nie wyklucza niedoczynności tarczycy.

FAŁSZYWIE DODATNI WYNIK – CZYLI WYSOKIE TSH BEZ NIEDOCZYNNOŚCI

Podwyższone TSH nie zawsze oznacza pierwotną niedoczynność tarczycy. Wzrost TSH może być obserwowany w sytuacjach takich jak:

faza regeneracji po chorobie nieendokrynologicznej – po okresie zespołu eutyreozy chorobowej przysadka przez pewien czas może produkować więcej TSH, zanim poziomy T4 się unormują
psy w trakcie lub po leczeniu lewotyroksyną – przerwanie terapii może czasowo prowadzić do efektu odbicia TSH
rzadkie przypadki gruczolaków przysadki

JAK PRAWIDŁOWO INTERPRETOWAĆ WYNIK TSH?

Największą wartość diagnostyczną ma ocena TSH w zestawieniu z T4 całkowitym i/lub wolnym T4 (fT4), a nie w oderwaniu od nich.

Profil hormonalny	Najbardziej prawdopodobna interpretacja
T4 ↓ + TSH ↑	Pierwotna niedoczynność tarczycy (wysoka swoistość)
T4 ↓ + TSH N	Możliwa niedoczynność lub zespół eutyreozy chorobowej
T4 N + TSH ↑	Prawdopodobny wynik fałszywie dodatni
T4 N + TSH N	Prawidłowa funkcja tarczycy

WSKAZÓWKI PRAKTYCZNE

Pobieraj krew na czczo i w spoczynku (stres może obniżyć T4).
Nie interpretuj pojedynczego wyniku – zawsze zestawiaj TSH z T4/fT4 i objawami klinicznymi.
Sprawdzaj zakresy referencyjne laboratorium – różnią się między analizatorami.
W przypadku niejednoznacznych wyników rozważ test stymulacji TSH lub kontrolne badanie po 4–6 tygodniach.